تبریز و آذربایجان خواستگاه فیلم و سینما در طول تاریخ می باشد.
این اختراع بزرگ نمایش عکس های متحرک بود که بعدها آنرا سینما نامیدند و توسط برادران لومیر به دنیا معرفی شد و چند سال بعد از آن تبریز اولین شهری بود که خورشید سینمای ایران از آن طلوع کرد. تبریز مهد سینما و تئاتر ایران بوده‌است. نخستین سالن سینمای ایران در سال در سال 1900 میلادی برابر با سال ۱۲۷۹ هجری شمسی  یعنی ۵ سال پس از اختراع جهانی آن توسط برادران لومیر با نام «سینما سولی» که توسط کاتولیک‌ها در شهر تبریز به نام سینما سولی (خورشید) تأسیس شده بود، آغاز به کار کرد. این سینما در پاساژ تبریز با گنجایش 100 نفر هر روز یک نوبت فیلم نمایش می داد اما بدلیل عدم دسترسی به فیلم های جدید 1295 تعطیل شد .
بعدها امیل سوركف و آرنولد ژاكوبسون كه از متمولین روسیه یودند و بعد از تغییر رژیم این کشور راهی ایران شدند سینما مایاك (دیده بان) را تاسیس كردند. به گواه تاریخ؛ ارامنه نقش موثری در صنعت سینما در ایران و تبریز داشتند و بعدها پس از سینما سولی، سینما 29 بهمن و سینما کریستال را هم ارامنه در تبریز تاسیس کردند و گرچه در شروع کار سینما با مقبولیت بالایی مواجه نبود اما به مرور با افزایش تعداد سالن های سینما، این صنعت و هنر در شهر خودنمایی کرده و در میان مردم جا باز کرد.
در ابتدای کار سینماها، عکس‌هاى متحرک را با چرخاندن دستک روى پرده‌اى سفيد به نمايش مى‌گذاشتند و داستان های مختلف را با شور و هیجان برای تماشاچیان روایت می کردند.

دستگاه برادران لومیر برای اولین بار در پاریس کار خود را آغاز کرد و با مشاهده استقبال خوب پاريسى‌ها از سينماتوگراف،  لومیرها تصمیم گرفتند نمايندگانى به کشورهاى مختلف بفرستند تا مردم آن کشورها را با اين دستگاه آشنا کنند اما ايران دورهٔ قاجار جزو اين کشورها نبود.
سينما زمانى‌ که به ايران رسيد، اسباب ‌بازى ملوکانه‌اى در دست شاه قاجار بود چرا که مظفر‌الدين‌شاه در سفری به فرنگ در شروع قرن مصادف با نمايش برادران لومير، سينماتوگراف را مى‌بيند و دستور خريد آن را داده و به ايران مى‌آورد تا از آن به‌طور خصوصى استفاده کند.
ما چهار، پنج سال بعد از ورود خصوصى سينما به ايران نمايش فيلم توسط ميرزا ابراهيم خان صحاف‌باشى که سفر به اروپا را تجربه کرده بود، علنى مى‌شود و این فرد که با کاربرد سينما آشنا شده بود، آن ‌را به ميان مردم برد که براى نمايش فيلم در ايران سابقه‌اى آبرومند و هم‌عصر با اکثر کشورهاى پيشرفتهٔ جهان بود.

در واقع ورود نخستین دستگاه سینماتوگراف به ایران توسط مظفرالدین شاه سر آغازی برای سینمای ایران به حساب می‌آید و نخستین سالن سینمای ایران به شکل امروزی در سال ۱۲۷۹ با نام «سینما سولی» که توسط آلك‌ساگينيان در تبریز تاسیس شده بود، آغاز به کار کرد (هر چند که بین تهران و تبریز در خصوص راه اندازی نخستین سالن سینما ابهاماتی وجود دارد)؛ اما به دلیل عدم دسترسی به فیلم‌های جدید، در سال ۱۲۹۵ تعطیل شد.
 با مروری بر خاطرات آپارات های ذغالی و لامپی می توان چنین گفت که  نگاتیو فیلم ها را داخل دارو و آب و هوای خاص و نسبتا مرطوب نگه می داشت و تا زمان شروع فیلم داخل دارو می ماند تا خشکی مفرط ذاتی اش باعث پاره شدن فیلم در وسط پخش نشود.

اپراتور با عشق و علاقه ذغال را آتش کرده و منبع نوری را در مقابل آینه گذاشته و ذغالها را در دوطرف قرار می داد و تا پایان پخش فیلم تمام مدت آتش ذغال ها را روشن نگه می داشت؛ آن زمان آپارات ها ذغالی بودند و فیلم هم به گرمای ذغال پخش می شد، تمام هم و غم آپاراتچی روشن شدن فیلم و پخش آن، در عصرهای زمستانی و تابستانی برای مردم بود و کار در فضایی تنگ و تاریک با وجود گرمای بالای ذغالها بخشی از عشق جوانی آپاراتچی شده بودند.
برگرداندن فیلم ها کار سختی بود و از طرف دیگر روشن نگه داشتن ذغال بر سختی و طاقت فرسایی کار اضافه می کرد از این رو آپاراتچی همیشه در کنار خود دستیاری هم داشت تا به او در کارها کمک کند اما این روزها خاطرات آپاراتچی ها تا پیش از دهه 50 بود و اوایل دهه 50 سیستم نگاتیوها عوض و آپارات ها لامپی شدند.

اولین دوربین فیلمبرداری ایران
در سفرنامه مبارکه مظفرالدین شاه آمده است که شاه روز یکشنبه 17 تیر ماه 1279 به اتاق میرزا ابراهیم خان عکاسباشی به تماشای دستگاه سینموفتوگراف و لانترن ماژیک رفته و پس از تماشا به عکاسباشی دستور ابتیا همه دستگاه های مربوط به آن را داده است. حدود یک ماه بعد از اولین دیدار مظفرالدین شاه با سینما در سه شنبه 23 مرداد ماه 1279، در شهر اوستاند در ساحل بلژیک، جشن عید گل برگزار می شود و میرزا ابراهیم عکاسباشی مشغول عکس سینموفتوگراف اندازی از شاه است.

بدین ترتیب بانی ورود اولین دوربین فیلمبرداری و نمایش فیلم، مظفرالدین شاه است و اولین فیلمبردار ایرانی نیز میرزا ابراهیم خان عکاسباشی محسوب می شود.
دوبینی که میرزا ابراهیم عکاسباشی از آن استفاده می کرد، دوربین مدل گومون بود. این دوربین را هنری ساوج لندر جهانگرد انگلیسی نیز در بازدید از قصر گلستان در سال 1280 مشاهده کرده است.
اولین فیلمبردار حرفه ای تاریخ سینمای ایران 

خان‌بابا معتضدی زاده ۱۲۷۱ خورشیدی در تبریز – درگذشته ۲۹ اردیبهشت ۱۳۶۵ در تهران) نخستین فیلم‌بردار حرفه‌ای سینمای ایران است و به‌همین جهت او بنیانگذار یا «پدر سینمای ایران» شناخته می‌شود.وی در سال ۱۲۸۸، در هفده سالگی و در دوران حکومت احمد شاه، برای تحصیل به لوزان در سوئیس سفر کرد که پس از دو سال که همراه با اخذ مدارک زبان (فرانسه و انگلیسی) بود، عازم پاریس در فرانسه شد و آنجا تحصیلات خود را در رشته الکترومکانیک به اتمام رساند. او در پاریس با کوژلستد گومون فرزند لئون ارنست گومون، که کارخانه سرشناس ابزارهای سینمایی Gaumont و فیلمساز نام‌آور فرانسه بود، آشنا شد.
معتضدی، پس از کودتای ۱۲۹۹ با یک دوربین «گومون»، یک پروژکتور نمایش، و مقداری فیلم از فرانسه به ایران بازگشت و دست به ساخت فیلم مستند می‌زند. فیلمبرداری از خانواده خود و خانواده «محمدحسن میرزا»، ولیعهد احمدشاه، موضوع اولین تجربه اوست. پس از آن، فیلمبرداری از رضاشاه در مجلس مؤسسان و مراسم سوگند خوردن او به قانون اساسی در مجلس شورای ملی (آذرماه ۱۳۰۴) از آثار حرفه‌ای و ماندگار خان بابا، محسوب می‌شود. 

دیری نمی‌گذرد که شهرت معتضدی به عنوان تواناترین فیلمبردار ایرانی بالا می‌گیرد و از دربار قاجاریه و بعد پهلوی دعوت به همکاری می‌شود. او بسیاری از رویدادهای مهم مملکت را مانند مراسم تاج گذاری در کاخ گلستان، شروع بنای راه‌آهن، جشن مشروطیت در مجلس شورای ملی، رژه قشون لشکری، مراسم افتتاح پیشاهنگی، مراسم افتتاح کارخانه ریسباف، مراسم افتتاح رادیو تهران، تهیه می‌کند که آن زمان در سینماهای تهران و مراکز نظامی ارتش، به نمایش گذاشته می‌شدند.

با توجه به عناوین فیلمهای معتضدی، می‌توان گفت که بیست سال دوم تولید فیلم مستند در ایران (۱۳۱۹–۱۲۹۹)، سمت و سویی خبری - تبلیغاتی پیدا کرد، روندی که سالها بعد رونق بیشتری گرفت و جریان اصلی مستندسازی در ایران شد.

معتضدی که فیلمبرداری را برای شور و اشتیاق شخصی دنبال می‌کرد، در بازگشت به ایران رسماْ در اداره گمرک کشور استخدام و بعد در اوایل دوران پهلوی دوم ریاست کل گمرک ایران را عهده‌دار شد.
در ۵ خرداد سال ۱۳۱۳، دربار رضا شاه پهلوی، مدال علمی درجه یک (نشان درجه یک علم و هنر) را، به عنوان اولین فیلم‌بردار ایرانی، به معتضدی اهدا می‌کند.